Geen tijd voor leuke dingen en vaak moe. Steeds meer mantelzorgers hebben het zwaar. Maar er is iets aan te doen. Mantelzorgdeskundige Maria Grijpma: “Leer luisteren naar je lichaam en geef grenzen aan.”
We mantelzorgen wat af in Nederland. Maar liefst vijf miljoen mensen hebben de zorg voor een hulpbehoevende partner, vader of moeder, kinderen of voor buren. Vaak sluipt dat er een beetje in. Even wat boodschappen halen voor een zieke buurvrouw. Een partner helpen bij het douchen en aankleden, omdat hij of zij het zelf niet meer kan. De hond van dochterlief uitlaten, omdat zij door haar rug is gegaan. Of administratie overnemen van ouders die hoogbejaard zijn. Mantelzorg geeft directe hulp en steun. Vaak levert het waardering op en is het ook gezellig om wat meer tijd en aandacht te nemen voor de ander. Toch kan mantelzorgen een keerzijde hebben. Geregeld komt er een taak bij, terwijl ook het eigen leven gewoon doorgaat. In zo’n geval kan de stress en spanning oplopen. Hoe kunnen we goed voor onszelf blijven zorgen zonder de ander (die hulpbehoevend en afhankelijk is) tekort te doen?
Hulp inschakelen
Maria Grijpma werkte ruim 40 jaar in de gezondheidszorg en schreef samen met Inge Jager het boek Klein geluk voor de mantelzorger. Als verpleegkundige in de terminale thuiszorg heeft zij gezien waar het in sommige gevallen mis kan gaan, maar ook weet zij wat wél werkt om als mantelzorger lekker in je vel te blijven zitten. “Het overgrote deel van de mantelzorgers is overbelast”, vertelt Grijpma. Daarom is het volgens haar zo belangrijk om op tijd hulp in te schakelen. “Overal zijn steunpunten voor mantelzorgers. Je hebt mantelzorgmakelaars die alles weten over bepaalde regelingen, vergoedingen, respijtzorg, of de mogelijkheid van logeerhuizen om even op adem te kunnen komen. Zo is er de Mantelaar en Hulpstudent, beide organisaties die zorgstudenten inzet om mensen te ontlasten. Saar aan huis en UWassistent bieden ook mantelzorgondersteuning. Vaak wordt dit soort zorg vergoed door de zorgverzekering.
Praat erover
Vooral de oudere generatie heeft het gevoel ‘alles zelf wel te kunnen’, signaleert Grijpma. “Deze generatie is vaak bikkelhard voor zichzelf. Ze gaan maar door, dat is een overlevingsstrategie. Het kan voor hen voelen alsof ze de vuile was buiten hangen door met een huisarts of maatschappelijk werker te praten. Maar die vuile was móet naar buiten. Mantelzorgers kunnen anders oververmoeid raken, met als gevolg dat ze een kort lontje krijgen en zelfs agressief worden. Zulke situaties heb ik meegemaakt en dat raakt me enorm. Als mensen niet goed voor zichzelf zorgen, gooien ze negativiteit naar de ander. Niemand wordt daar beter van.”
Lager tempo
Goed voor onszelf zorgen dus. Hoe doen we dat? Allereerst begint dat door goed naar de signalen van het lichaam te luisteren. Pijn in het lichaam is altijd een teken dat het niet lekker gaat. Hoofdpijn bijvoorbeeld, of schouderpijn. Maar ook slecht slapen of een slechte stoelgang kan aangeven dat iemand niet meer goed in z’n vel zit en stress de overhand neemt. Vervolgens kunnen we ons de vraag stellen: wat heb ik nodig om me op dit moment beter te voelen? Grijpma: “Klein geluk kan zijn: genieten van een kopje koffie en daar de tijd voor nemen, ook al ligt er een berg werkzaamheden te wachten. Kijk naar de vogels, bel een vriend of vriendin met wie je kunt lachen. Maak een uitstapje, ook al is het even gedoe om het te organiseren. Wees je tijdens het douchen eens bewust van het warme water dat over je heen stroomt. Mensen voelen niet wat ze nodig hebben om te ontspannen of om op te laden als ze maar in een hoog tempo door blijven gaan.”
Grenzen stellen
Prioriteit aan onszelf geven doen we door duidelijke grenzen te stellen. “Dit moeten we niet verwarren met liefdeloosheid, het is juist liefde voor jezelf”, verduidelijkt Grijpma. Want wat heeft een chronisch zieke eraan als zijn of haar mantelzorger op z’n tenen loopt en het allemaal te veel wordt? “Uit ervaring weet ik hoe zwaar mantelzorgen kan zijn. Mijn vader van 90 dementeert. Als ik niet uitgeslapen ben, kan ik hem bij wijze van spreken wel uit het raam gooien wanneer hij voor de honderdste keer hetzelfde verhaal vertelt. Ben ik wel uitgerust, dan vraag ik hem met liefde om zijn verhaal nog eens te vertellen.” Soms komt het voor dat mensen door niemand anders verzorgd willen worden dan door hun vaste mantelzorger. Dat kan leiden tot manipulatie of agressie. “Ook in zo’n geval is het belangrijk om te bedenken wat we nodig hebben. Moeten we om hulp vragen? Leren om assertiever te worden? Taken gaan verdelen tussen broers en zussen of professionals? Het is lastig om die eerste stap te nemen. Daarna, als het eenmaal in gang is gezet en het loopt, wordt het een verademing. Ook voor de hulpbehoevende.”
Zo blijft het goed te doen
Door goed voor onszelf te zorgen kan een patiënt veilig ziek zijn en voelt hij of zij zich niet teveel. Grijpma: “Ooit kwam ik bij een echtpaar van begin vijftig. Hij had een dwarslaesie, zij was verpleegster. “Maar ze is niet mijn verpleegster”, zei de man. Dat kwam omdat zij haar grenzen aangaf. Ik merkte aan alles dat ze het zo leuk hadden samen. Zij ging lekker naar de markt als ik haar man onder de douche hielp en kwam opgeladen weer thuis.” Daarom een laatste tip die handig als ijkpunt gebruikt kan worden: krijgen we ergens energie van, dan is het goed. Vreet het energie, dan is het tijd om na te denken en dingen te veranderen. En dat doen we dus simpelweg door ons tempo een stuk te verlagen. Een lager tempo brengt ons op de lange termijn nou eenmaal veel en veel meer.
MEER LEZEN?
Klein geluk voor de mantelzorger
Maria Grijpma en Inge Jager
ISBN 9789020213201
www.kleingeluk.nu
Wilt u op de hoogte blijven van onze blogartikelen?
Schrijf u dan in om een maandelijks overzicht te ontvangen van de nieuwste blogartikelen.
Deel dit artikel met iemand
Kent u iemand voor wie dit artikel interessant is? Klik dan hier. Dan kunt u dit artikel heel gemakkelijk via email versturen.